Mở lòng – Một hành trình cần đi từ hai phía!

Chia sẻ từ chị Nguyễn Thùy Chi – Phó Chủ tịch thường trực Hội Gia đình trẻ em và người bại não Việt Nam, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Người trưởng thành sống với chứng CP (bại não) Việt Nam (ACPV). Chị Thùy Chi là người CP trưởng thành,  đã sống chung với hội chứng này ở mức độ đặc biệt nặng hơn 30 năm.

Vì sao người trẻ – đặc biệt là người khuyết tật trẻ – ngày càng thu mình lại?

Trong hành trình đồng hành với người khuyết tật, đặc biệt là các bạn trẻ, một trong những điều khiến nhiều anh chị trong nhóm hỗ trợ Sống Độc Lập (SĐL) trăn trở là: làm sao để hiểu, đồng hành và truyền cảm hứng cho các bạn trẻ – nhất là những bạn ngày càng thu mình, sống trong thế giới riêng và khó mở lòng với người khác?

Câu hỏi ấy không chỉ là vấn đề của một nhóm hỗ trợ cộng đồng. Nó là câu hỏi của thời đại. Trong một xã hội nhiều tiếng ồn, kết nối nhanh nhưng kết nối sâu lại hiếm, sự đóng kín, dè chừng và thậm chí cực đoan trong giao tiếp của người trẻ không còn là chuyện hiếm gặp. Và với người khuyết tật trẻ – những người đã mang sẵn trong mình nhiều lớp rào vô hình – câu chuyện ấy càng nhức nhối hơn.

1. Gia đình và xã hội – nền đất có đủ ấm để gieo những hạt mầm cởi mở?

Không ai thu mình trong thế giới riêng nếu thế giới ngoài kia từng là nơi an toàn để họ bước ra. Một đứa trẻ được lắng nghe từ nhỏ sẽ dễ nói ra cảm xúc của mình khi lớn lên. Một đứa trẻ không bị so sánh, chê bai ngoại hình hay khả năng sẽ tin rằng mình có giá trị riêng. Một đứa trẻ được yêu thương đúng cách sẽ ít khi phải gồng mình lên để chứng minh điều gì đó với đời.

Tiếc là, nhiều bạn trẻ – cả khuyết tật và không khuyết tật – đã lớn lên trong những mái nhà mà yêu thương là thứ “nếu rảnh thì mới có”. Phụ huynh mải mưu sinh, hoặc mang theo mô hình dạy dỗ cũ kỹ: “Chê để con tiến bộ”, “So sánh để con cố gắng”, “Mắng cho nhớ đời”. Những điều ấy không sai hoàn toàn, nhưng thiếu đi sự lắng nghe và tôn trọng, nó trở thành ngọn roi vô hình đánh vào lòng tự trọng đang chớm nở của con trẻ.

Xã hội cũng không giúp được nhiều hơn. Trường học có thể là nơi bạn học kiến thức, nhưng không chắc là nơi bạn được học cách tin vào chính mình. Công sở là nơi bạn làm việc, nhưng không chắc là nơi bạn được công nhận. Đặc biệt, với người khuyết tật trẻ, rào cản về thể chất đi kèm với rào cản định kiến xã hội, khiến nhiều bạn sống trong tâm thế “chỉ cần không bị thương tổn thêm là đủ”, chứ không dám mơ tới sự kết nối, chia sẻ.

2. Người trẻ – không ai có thể mở lòng thay bạn

Dù điều kiện sống có ảnh hưởng đến cách chúng ta lớn lên, nhưng chúng ta không buộc phải sống mãi trong những vết thương cũ. Việc mở lòng – kết nối – không phải là một món quà ai đó trao cho bạn, mà là một hành trình bạn chọn đi.

Với người khuyết tật trẻ, điều này càng cần thiết hơn. Không ai hiểu được hành trình sống của mình bằng chính mình. Và vì thế, bạn xứng đáng tự tạo ra những kết nối mới, khác với những gì bạn từng bị từ chối. Học cách nói ra suy nghĩ, dù chỉ với một người tin cậy. Thử một trải nghiệm mới, dù chỉ là viết nhật ký hay vẽ một bức tranh. Tham gia một nhóm cộng đồng, nơi không ai đánh giá bạn qua vẻ ngoài.

Mỗi hành động nhỏ là một bước bạn đang đi để ra khỏi “cái kén” mình từng trú ẩn. Không dễ, nhưng cần.

3. Hiểu để đồng hành – chứ không áp đặt

Với những người làm công tác hỗ trợ như nhóm hỗ trợ SĐL của Chạm Vào Xanh – Doanh Nghiệp Của & Vì Người Khuyết Tật và Câu lạc bộ Người trưởng thành sống với chứng CP Việt Nam (ACPV), hiểu được bối cảnh sống và cảm xúc của người trẻ là bước đầu tiên để kết nối. Đừng vội đòi hỏi các bạn phải “năng nổ”, “tự tin”, “hòa nhập” nếu các bạn chưa từng được chào đón bằng ánh mắt không định kiến.

Hãy bắt đầu bằng sự hiện diện, bằng kiên nhẫn lắng nghe, bằng việc tạo ra không gian mà người trẻ cảm thấy mình được nhìn thấy – được thấu hiểu – và không bị thúc ép phải giống ai. Đó cũng là lúc hạt mầm niềm tin bắt đầu được gieo.

Một buổi chia sẻ giữa các bạn trẻ CP tại Văn phòng Câu lạc bộ ACPV

4. Một tương lai kết nối chỉ có thể đến từ hai phía

Việc người trẻ khép kín không chỉ là “vấn đề của họ”. Đó là lời cảnh báo cho một xã hội đang thiếu dần những chỗ dựa cảm xúc đủ tin cậy. Và nếu muốn thấy người trẻ mở lòng, hãy để họ thấy thế giới ngoài kia vẫn có những người kiên nhẫn chờ họ bước ra. Đồng thời, cũng hãy giúp họ hiểu rằng: mở lòng là món quà lớn nhất bạn có thể trao cho chính mình, sâu xa hơn là giúp cho mình và những người như mình có cơ hội hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn, công bằng hơn.